Halverwege de prachtige Slea Head Drive, op het schiereiland Dingle, kun je als toerist aardig in verwarring raken! Plotseling zijn de Engelstalige borden verdwenen en moet je je met het Gaelic redden. Je verdwaalt zo, want zeg nu zelf, als je linksaf naar An Daingean en rechts naar Dún Chaoin kunt, weet je niet direct wat nu de juiste afslag voor ‘Dingle’ is, want neem je de verkeerde, dan kom je in Dunquin uit!
Gelukkig staan in de meeste reisgidsen de beide vertalingen van namen wel vermeld maar het is toch een rare gewaarwording. Wist je dat het gebied, waar je nu in rond rijdt, een ‘Gaeltacht’ genoemd wordt? De meeste Gaeltacht-gebieden liggen in het westen van Ierland; de grootste in Connemara en Donegal. Op onderstaand kaartje is dit duidelijk te zien.
Voor de meeste Ieren is het Iers dus de tweede taal. Ooit was dat anders, maar tijdens de Engelse overheersing werd het Engels verplicht gesteld. Zelfs de Ierse nationalistenleider Daniel O’Connell zag het belang in van een Engelssprekende natie en stimuleerde het gebruik van de Engelse taal.
Het Ierse Gaelic is verwant aan de Keltische talen die gesproken worden in Schotland, Wales en Bretagne.
Plaatsnamen in Ierland
De plaatsnamen in Ierland komen vanuit het Engels, het Iers of het Oud-Noors. Dit laatste is vanwege de aanwezigheid van de Vikingen in het verleden. De namen Waterford, Wexford en Wicklow komen namelijk vanuit het Oud-Noors en het waren dan ook de Vikingen die deze steden hun naam gaven.
De Ierse namen van plaatsen zeggen vaak iets over het landschap. Plaatsnamen met ‘lough’ er in, duiden op de aanwezigheid van een meer. Denk aan Glendalough, Loughgall. ‘Beg’ duidt op klein, ‘carrick’ op rotsachtig en ‘dona(gh)’ op de aanwezigheid van een kerk. ‘Ennis’ of ‘inis’ is een eiland, ‘glen’ een vallei (denk aan de bekende song Danny Boy: ‘from glen to glen…’) en ‘slieve’ een berg.
Uit frustratie over de Engelse bezetting, werd na de oprichting van de Ierse republiek, begin vorige eeuw, een aantal Engelse plaatsnamen vervangen voor Ierse. Het mooie havenstadje Cobh heette ooit Queenstown, maar dat stuitte teveel tegen de borst van de republiek-minnende Ieren en zo werd deze naam veranderd.
Zelf Iers leren?
Het Gaelic heb je niet zomaar onder de knie; het verschilt namelijk erg van het Engels. Op internet kun je een erg leuke online cursus Schots Gaelic doen, hoewel dat iets verschilt van het Ierse Gaelic, waar ook een (minder toegankelijke) gratis training voor online staat.. Maar misschien helpt het je toch om straks in Ierland wat woorden te herkennen! En als jij in de Gaeltacht van Dingle verdwaalt, kun je toch de vriendelijke Ier die je de weg wijst, in zijn eigen taal bedanken!
Dit is aflevering 6 in de serie ‘Typisch Iers’. Meer lezen in deze rubriek?
Klik hier voor het artikel over:
‘Het sportleven in Ierland’,
‘Schapen op de weg!’,
‘Irish Dancing’,
‘Ierse schaapshonden in actie!’
‘Hondenraces in Shelbourne Park’.
How do you write: a nation once again in irisch?